Czy motywacja to coś co mamy stale w sobie? Co wpływa na nasze działanie? czy możemy ją w sobie obudzić? Przez motywację rozumie się najczęściej ogół bodźców zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych, powodujących gotowość dziecka do uczenia się. Bodźce te mogą wywoływać dwa typy zachowań: pierwsze z nich to dążenie, drugi zaś to unikanie. Motywacja to proces, czyli dążenie do celu poprzez konkretne działanie;
Samomotywacja, pozwala dziecku, pomimo porażek – próbować kolejny raz zawiązać buty czy nauczyć się wierszyka. Jest motorem do wszelkiego rozwoju i działania.
Procesy motywacyjne mają trzy cechy:
- kierunek (dążenie do osiągnięcia przedmiotu pragnień lub unikanie źródła obaw)
- natężenie (przyrost lub spadek sił)
- dodatnie i ujemne stany emocjonalne.
Wpływ motywów na działanie wiąże się głównie z kierunkiem i natężeniem. Przyjęcie postawy pozytywnej i skupienie się na mocnych stronach osobowości uwypukla dobre cechy, a ich postępowanie zmienia się na lepsze. Dużą rolę we wszelkich osiągnięciach odgrywa pozytywna motywacja – zapał i wiara w siebie. Nawet dziecko/uczeń/dorosły słaby, ale
o silnej motywacji zdoła pokonać trudność i osiągnąć dobry wynik czy zadowalające wyniki w nauce. Tak więc prawidłowe funkcjonowanie w sytuacji problemowej to dobra okazja kształtowania prawidłowej postawy emocjonalnej. Rodzice i nauczyciele powinni stwarzać takie sytuacje, oraz dawać takie możliwości do jak najczęstszego samodzielnego rozwiązywania problemów. Dziecko przy pomocy posiadanej wiedzy powinno umieć sformułować pomysł i poszukać sposobu do realizacji. Ważne jest tu także pokonanie lęku przed ośmieszeniem, gdy pomysł na rozwiązanie jest irracjonalny.
Czynniki wpływające na rozwój motywacji:
dotyczące nauczycieli:
- pochwały;
- nagrody;
- sposób prowadzenia zajęć (atrakcyjne metody);
- przyjazna atmosfera pracy,
- dobra baza dydaktyczna;
- możliwość rozwijania zainteresowań;
- kompetencje;
- akceptacja wychowanków;
- wzajemny szacunek;
- postawa nauczyciela;
- podwyższanie wymagań;
- zachęta;
- odnajdywanie w pracy z dzieckiem jego trudności ale i możliwości;
- pochwała przed rodzicami; pochwała przed grupą;
- poczucie bezpieczeństwa;
- dobra znajomość dzieci i ich środowiska;
- wskazywanie wzorców osobowych np. bajko terapia;
- prezentacja osiągnięć dzieci na szerszym forum np. przedstawienia;
- pozytywna rywalizacja w grupie rówieśniczej;
- atmosfera zaufania i zrozumienia.
dotyczące dzieci:
- dobra samoocena;
- akceptacja wśród kolegów;
- zainteresowania;
- zadowolenie ze swoich osiągnięć;
- zdrowie fizyczne i psychiczne;
- samodyscyplina;
- samodzielność;
- umiejętność współpracy;
- wiara we własne możliwości;
- pochwała ze strony rodzica i nauczyciela;
- ciekawość świata i wiedzy;
- indywidualne cechy charakteru;
- wytrwałość w dążeniu do celu;
- zdolność radzenia sobie z porażkami;
- chęć dorównania innym;
- umiejętność radzenia sobie z konsekwencjami;
- chęć zaspokojenia oczekiwań;
- chęć nagrody;
- predyspozycje i zdolności;
Sposoby motywowania dzieci:
- Duże szanse uaktywnienia pozytywnych emocji dają działania plastyczno – manualne. Niektóre dzieci chętnie opowiadają, wyrażają słowem, co czują, inne wolą w ciszy
i skupieniu wyrażać swoje nastroje, wzruszenia, radość czy smutek a jeszcze inne w rysowaniu, malowaniu, wycinaniu wyrzucają z siebie to, co je gnębi.
- Wizualizacja, bajka, relaksacja, metafora to sposoby twórczej pracy z dziećmi, które wykorzystują wyobraźnię w celu kształtowania charakteru zgodnie z naszymi pragnieniami. To umiejętność wyobrażenia sobie przedmiotów, obrazów i sytuacji, które wydarzyły się w naszym życiu bądź też w całości są wytworem naszej wyobraźni. Dzięki relaksacji i wizualizacji, dzieci nie tylko odreagowują stres, relaksują się, ale także rozwijają swoje półkule mózgowe, łatwiej i szybciej zapamiętują i rozumieją różne wiadomości, co w efekcie prowadzi do osiągania dobrych wyników, czyli sukcesu.
- Do sukcesu prowadzi połączenie talentu i wytrwałości mimo niepowodzeń. Każda odmowa jest małą porażką. Reakcja emocjonalna na tę porażkę ma kluczowe znaczenie dla umiejętności znalezienia wystarczająco silnej motywacji do kontynuowania zabiegów. Warto zatem grać w gry planszowe zarówno w domu jak
i w przedszkolu. - Metoda projektów skutecznie motywuje do działania. Stosowanie jej w pracy z dzieckiem uruchamia naturalne motywy uczenia się i rozbudza ciekawość poznawczą. Dzieci w wieku przedszkolnym łatwiej się uczą, gdy są mobilizowane własną ciekawością poznawczą, są aktywne, samodzielnie poszukują rozwiązań, interpretują zdobyte informacje.
- Atrakcyjną formą zapoznawania dzieci z nowym materiałem są zabawy tropiące. Można je również wykorzystywać do poznawania przez dzieci liter, bowiem zwiększają one motywację do nauki.
- Tablica motywacyjna, sprawności/umiejętności/zadań, spotkania z ciekawymi ludźmi, wycieczki do interesujących miejsc, stanowią również motywację do podejmowania działań przez dzieci. W efekcie dzieci mają poczucie satysfakcji i motywują się do pozytywnego działania.
RECEPTA DLA NAUCZYCIELA NA SUKCES WYCHOWANKA
- Mów jasno, wyraźnie, z zapałem.
- Przekonaj wychowanka, że w przedszkolu jest fajnie.
- Bądź swobodny i baw się razem z wychowankiem podczas zajęć.
- Okazuj mu szacunek i zaufanie.
- Wyraźnie określ cele i zasady.
- Bądź przygotowany do zajęć.
- Przygotowuj ciekawe pomoce dydaktyczne.
- Ogranicz do minimum czynniki rozpraszające uwagę.
- Dbaj o dobry nastrój wychowanka.
- Przypominaj informacje, kiedy dziecko zaczyna ją zapominać.
- Polegaj na nim, stawiaj na niego, wierz w jego możliwości.
- Bądź dla niego oparciem, bądź po jego stronie.
- Nie oszukuj go, dotrzymuj przyrzeczeń.
- Udzielaj odpowiedzi na najtrudniejsze pytania.
- Jeśli coś mu się nie uda, zrozum go i zachęć do dalszej pracy.
- Chwal za wszystko, co da się pochwalić.
- Doceniaj go.
- Używaj słów proszę, przepraszam, dziękuję.
- Rozmawiając z dzieckiem staraj się je widzieć, słyszeć i rozumieć.
- Słuchaj uważnie upewniając się, że dobrze rozumiesz.
- Rozwijaj jego samodzielność.
- Zachęcaj do krytycznego myślenia.
- Okazuj mu swoje pozytywne uczucia.
- Pokaż mu, że jesteś człowiekiem omylnym i popełniającym błędy.
- Stosuj różne metody nauczania – bądź nieszablonowy i ekscytujący.
- Odnoś do rzeczywistości to, czego go uczysz – niech praktyka uzupełnia teorię.
Ważne jest, by dzieci wiedziały, że mogą otrzymać nagrodę i pochwałę za pozytywne zachowania. Nauczyciel dopasowuje wymagania do wieku i dynamiki grupy. Zachowania podlegające wzmocnieniu i są jasno określone. Nauczyciel stymuluje buźkami, ocenami tak by każde dziecko czuło, że ma szansę być „grzecznym”. Dla jednego dziecka wielkim sukcesem będzie spokojne zjedzenie posiłku i za to warto go pochwalić i docenić, podczas gdy inne dzieci zawsze grzecznie jedzą obiad, więc zostaje docenione w innych aspektach.
W naszym przedszkolu trafionym sposobem okazała się tablica motywacyjna z imionami dzieci, na której umieszczane są kolorowe buźki lub pinezki w kolorze: zielonym oznaczającym – twoje zachowanie jest super, tak dalej zatem idź do przodu bo jesteś na właściwej drodze, czerwonym oznaczającym – stop zatrzymaj się bo twoje zachowanie krzywdzi i jest niewłaściwe, robisz źle, oraz żółte oznaczające – oj uwaga ostrzeżenie, coś zaczyna się psuć w twoim mechanizmie zwanym zachowanie.
Efektem finalnym w naszym systemie motywacji jest przedszkolny system nagród i kar opracowany i wdrażany już w latach poprzednich.
Formy nagradzania zachowań respektujących ustalone normy i zasady:
- pochwała wobec grupy,
- pochwała indywidualna,
- pochwała przed rodzicami,
- atrakcyjne spędzanie czasu, atrakcyjna zabawa w grupie według pomysłu dzieci,
- darzenie dziecka szczególnym zaufaniem np. zwiększając zakres jego samodzielności,
- drobne nagrody rzeczowe, np. emblematy uznania (odznaka, order),
- dostęp do atrakcyjnej zabawki.
Nagradzamy za:
- stosowanie ustalonych umów i zasad,
- wysiłek włożony w wykonanie pracy, zadania,
- wypełnienie podjętych obowiązków,
- bezinteresowną pomoc innym,
- stosowanie zasad ochrony przyrody,
- aktywny udział w pracach grupy.
Brak podporządkowania się ustalonym zasadom:
- nieprzestrzeganie ustalonych norm i zasad współżycia w grupie i przedszkolu,
- stwarzanie sytuacji zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu własnemu i innych,
- zachowania agresywne,
- niszczenie wytworów pracy swojej, innych oraz ich własności,
- celowe nie wywiązanie się z podjętych obowiązków.
Kary czyli konsekwencje za brak podporządkowania się ustalonym zasadom:
- konsekwencja naturalna jako bezpośrednie następstwo winy (w sytuacjach nie zagrażających zdrowiu dziecka),
- upomnienie słowne (przypomnienie obowiązujących zasad),
- rozmowa -przedstawienie następstw zachowania (skłonienie dziecka do autorefleksji),
- wyrażenie przez nauczyciela smutku i nie zadowolenia z powodu zachowania dziecka,
- odsunięcie na krótki czas od zabawy,
- poinformowanie rodziców o groźnym przewinieniu.